Dấu hiệu trẻ chậm nói là gì? Mách mẹ cách chăm sóc để trẻ phát triển ngôn ngữ hiệu quả

1.Quá trình phát triển ngôn ngữ ở trẻ bình thường như thế nào?

Các cột mốc phát triển ngôn ngữ bình thường ở trẻ em:

• Từ 3 - 6 tháng: Trẻ bắt đầu chăm chú nhìn vào người đang nói, đầu quay về phía giọng nói phát ra. Trẻ phân biệt được tiếng động, nói được nguyên âm “a”, từ “bà”, “ba”.
• Từ 6 - 9 tháng: Trẻ bắt đầu nói hai âm như “ma ma”, “ba ba”.
• Từ 9 - 12 tháng: Trẻ bắt đầu "ê" "a" kéo dài, một chuỗi âm thanh như người lớn nhưng không rõ từ. Tùy theo mỗi trẻ mà khoảng 11 - 12 tháng trẻ phát âm rõ từ đơn như là: bố, bà.
• Từ 12 - 15 tháng: Trẻ có thể phát âm như tiết tấu âm nhạc để kéo dài cuộc trò chuyện.
• Từ 15 - 18 tháng: Trẻ nói được khoảng 4 từ, thường là tên con vật kết hợp với cử chỉ. Khi trẻ được 18 tháng tuổi trẻ bắt đầu tự nối ghép hai từ với nhau, hình thành các trật tự câu. Trẻ biết chỉ các bộ phận trên cơ thể, chỉ được một vài hình ảnh quen thuộc khi nhìn tranh nhìn hình.
• Từ 18 tháng - 2 tuổi: Trẻ biết khoảng 25 từ vựng, biết chào hỏi và từ chối.
• Từ 2 - 3 tuổi: Trẻ nói rất nhiều, biết từ 50 đến 200 từ và thường tự nói chuyện khi chơi. Đến 3 tuổi trẻ tạo ra một câu đầy đủ chủ ngữ vị ngữ. Trẻ biết sử dụng các câu đơn giản để đặt câu hỏi đơn giản. Trẻ trả lời được các câu hỏi như: có, không, cái gì, ở đâu. Sau đó trẻ sẽ nói được những câu phức tạp và câu chuyện dài.
• Từ 3 - 4 tuổi: Trẻ sử dụng ngôn ngữ khá tốt, tự kiểm soát được cường độ giọng nói, xây dựng ngữ điệu, hay hỏi cái gì, ở đâu, tại sao.

Các giai đoạn phát triển ngôn ngữ ở trẻ

2.Nguyên nhân khiến trẻ chậm nói

Nguyên nhân khiến trẻ chậm nói có hai nhóm chính là nguyên nhân tâm lý và nguyên nhân vật lý:

• Nguyên nhân vật lý là do trẻ có những vấn đề về tai, mũi, họng và não. Ví dụ não bị dị tật bẩm sinh, những di chứng sau xuất huyết não, bại não, viêm màng não,...
• Nguyên nhân tâm lý là do cha mẹ quá bận rộn nên bỏ bê trẻ, hoặc quá cưng chiều, hay đã xảy ra một biến cố nào đó làm ảnh hưởng đến tâm lý cũng có thể khiến trẻ chậm nói.

Có thể bạn quan tâm: Mách mẹ cách trị liệu cho trẻ chậm phát triển ngôn ngữ

3.Dấu hiệu cảnh báo chứng chậm nói ở trẻ

Trẻ 3 - 4 tháng tuổi chậm nói

Biểu hiện trẻ chậm nói lúc 3 - 4 tháng như sau:

• Trẻ không phản ứng với tiếng động mạnh
• Trẻ không nói âm thanh nào kể cả tiếng gừ gừ
• Khi 4 tháng tuổi, trẻ bắt đầu gừ gừ nhưng không biết bắt chước các âm thanh khác.

Trẻ 7 tháng tuổi chậm nói

Khi được 7 tháng tuổi nếu trẻ vẫn không phản ứng với tiếng động thì là dấu hiệu điển hình thể hiện trẻ chậm nói. Cha mẹ có thể đưa trẻ đến cơ sở y tế để được chẩn đoán. 

Trẻ 12 tháng tuổi chậm nói

Một số dấu hiệu thể hiện trẻ chậm nói ở giai đoạn 1 tuổi:

• Trẻ không tìm cách giao tiếp với mọi người dù trẻ cần giúp đỡ hay muốn điều gì đó.
• Trẻ không biết nói bất kì một từ nào như “mẹ” hay “ba”.
• Không bi bô, không nói các phụ âm.
• Trẻ không biết vẫy tay chào tạm biệt, chỉ tay vào đồ vật trẻ muốn hay lắc đầu để nói không.
• Khi gọi tên trẻ, trẻ cũng không phản ứng
• Không hiểu và không phản ứng với các từ như: “chào bé”, “bai bai” và “không”.
• Trẻ không quan tâm đến thế giới xung quanh.

Trẻ 16 tháng tuổi chậm nói

Biểu hiện của trẻ chậm nói ở giai đoạn 16 tháng tuổi: 

• Trẻ vẫn không hiểu và không phản ứng với các từ đơn giản như: “không”, “dậy nào”.
• Trẻ không nói bất kỳ từ ngữ nào.
• Không biết chỉ tay vào đồ vật hay đồ vật trong bức tranh khi được cha mẹ hỏi.
• Trẻ không biết chỉ vào đồ chơi mình thích và kết hợp với động tác ngước nhìn cha mẹ để biểu đạt việc mong muốn cha mẹ chú ý đến.

Trẻ 18 tháng tuổi chậm nói

Dấu hiệu trẻ chậm nói ở giai đoạn 18 tháng tuổi:

• Trẻ không thể chỉ vào vài bộ phận của cơ thể khi được cha mẹ hỏi
• Trẻ chưa nói được 6 từ ngữ bất kỳ.
• Dù đang cần được giúp đỡ trẻ cũng không muốn giao tiếp bằng bất kỳ cách nào.
• Trẻ không chỉ vào thứ trẻ muốn. 
• Chưa nói được các từ đơn giản.
• Trẻ không hiểu các câu đơn giản như: “Đừng sờ vào nó”.
• Không đáp lại bằng lời nói hoặc cử chỉ khi được cha mẹ hỏi những câu đơn giản như: “Dép con đâu?”

Trẻ 19 - 23 tháng tuổi chậm nói

Dấu hiệu trẻ chậm nói ở giai đoạn 19 - 23 tháng là trẻ không nói được một từ mới mỗi tuần. Cha mẹ cần quan sát trẻ nhiều hơn.

 

Có thể bạn quan tâm: Trẻ 20 tháng tuổi chưa biết nói phải làm sao? Gợi ý cách xử trí hiệu quả

Trẻ 24 tháng tuổi chậm nói

Ở khoảng 2 tuổi, có khoảng 1/5 trẻ em có thể có dấu hiệu chậm nói, nhưng sau đó rất nhiều trẻ em trong số này đều sẽ đuổi kịp các bạn khi lớn lên. Biểu hiện của trẻ chậm nói ở giai đoạn 2 tuổi là:

• Trẻ chưa nói được 15 từ tổng cộng.
• Không thể tự nói ra lời mà chỉ bắt chước nhại theo lời nói của người khác đã nói.
• Không thể tự thực hiện những cuộc hội thoại đơn giản với hai từ, hoặc nói được nhưng còn vấp. Ví dụ: “Uống nữa”, “mẹ bế”.
• Không muốn hoặc không thể dùng lời nói để giao tiếp trừ các trường hợp khẩn cấp.
• Không hiểu các chỉ dẫn hoặc các câu hỏi dài. Ví dụ: “Lấy giày đi con”, “Con muốn ăn cơm không?”.
• Không biết chơi với búp bê hoặc tự chơi, ví dụ: cho búp bê ăn, nói chuyện một mình với búp bê, chải tóc làm đẹp.
• Không biết bắt chước người khác
• Trẻ không thể chỉ vào một bức tranh mà cha mẹ hỏi
• Trẻ không thể nối hai từ 
• Trẻ không biết công dụng của một số đồ dùng thông thường trong nhà

Trẻ chậm nói thường sẽ không hiểu những chỉ dẫn ngắn của cha mẹ

Trẻ 25 - 35 tháng tuổi chậm nói

Khi trẻ được 25 - 35 tháng tuổi, trẻ chậm nói có biểu hiện:

• Trẻ không thể nói được những câu đơn giản có 2 - 4 từ.
• Không thể gọi tên một số bộ phận trên cơ thể
• Không nhớ được những bài hát ngắn, bài thơ ngắn đã được nghe lặp lại nhiều lần. 
• Không thể tự đặt các câu hỏi đơn giản
• Không ai có thể hiểu ý trẻ đang diễn đạt

Trẻ 3 tuổi tuổi chậm nói

Trẻ 3 tuổi chậm nói có biểu hiện:

• Trẻ không sử dụng đại từ nhân xưng nào
• Không thể tự ghép và nói những câu ngắn. Ví dụ: “Mẹ giúp con”,” Muốn ăn nữa”
• Không hiểu những chỉ dẫn hoặc câu hỏi ngắn như: “Trưa nay con muốn ăn gì?”
• Trẻ nói không rõ ràng, không ai hiểu được
• Thường xuyên nói lắp, khó phát ra âm thanh hay từ ngữ, nhăn nhó khi nói.
• Trẻ không đặt câu hỏi.
• Trẻ không quan tâm gì đến sách, truyện
• Trẻ không quan tâm và không tương tác với những đứa trẻ khác.
• Trẻ rất khó tách khỏi cha mẹ

Có thể bạn quan tâm: Nguyên nhân khiến trẻ 3 tuổi chậm nói, mẹ cần biết

Trẻ chậm nói lúc 4 tuổi

Biểu hiện chậm nói ở trẻ 4 tuổi: 

• Trẻ chưa thể phát âm thành thạo hầu hết những phụ âm
• Chưa hiểu được khái niệm giống nhau và khác nhau
• Trẻ không sử dụng đại từ nhân xưng đúng cách.

4.Khi nào cần đưa trẻ chậm nói đến gặp bác sĩ?

Để nhận biết trẻ chậm nói, giai đoạn 3 đến 4 tháng tuổi, cha mẹ nên đưa trẻ đi khám sàng lọc nếu phát hiện trẻ có các dấu hiện nêu trên. Việc khám sàng lọc này nên được thực hiện tại các trung tâm y tế lớn. 

Giai đoạn trẻ từ 5 tháng đến 12 tháng tuổi mà sự phản ứng của trẻ về âm thanh là cực kỳ thấp hay cách giao tiếp với môi trường xung quanh hầu như không có, thì cần đưa trẻ đến ngay các bệnh viện để kiểm tra và hỗ trợ. Khi trẻ được 15 tháng đến 18 tháng, mà trẻ biểu hiện chậm nói thì cha mẹ cũng cần đưa trẻ đi khám sớm.

 

Có thể bạn quan tâm: Trẻ chậm nói khám ở đâu? Mẹ bỏ túi một số địa chỉ uy tín

5.Cách chăm sóc để trẻ chậm nói phát triển ngôn ngữ

Nói chuyện nhiều hơn với trẻ

Khi trẻ chưa biết nói, cha mẹ vẫn nên thường xuyên nói chuyện với trẻ bằng ngôn ngữ, cử chỉ yêu thương. Điều này cải thiện thái độ nghe của trẻ. Nói chuyện với trẻ mọi lúc mọi nơi, lúc cho ăn, lúc tắm, lúc ngủ cũng là một trong những cách dạy trẻ chậm nói hiệu quả.

Không bắt chước ngôn ngữ của trẻ

Trẻ thường phát âm không chuẩn, nói ngọng lúc mới bắt đầu. Cha mẹ đừng bắt chước cách nói của trẻ khiến trẻ nói sai thành thói quen khó sửa.  

Tạo môi trường cho trẻ tiếp xúc với nhiều người, nhiều bạn đồng trang lứa

Các bé có thể nói chuyện với nhau không cần ngôn ngữ. Với môi trường tiếp xúc nhiều bạn đồng trang lứa, trẻ sẽ trở nên dạn dĩ, không sợ sệt, phát triển ngôn ngữ và ít bị chậm nói.

 

Có thể bạn quan tâm: Mách mẹ cách dạy trẻ tập nói sớm cực kỳ hiệu quả

Hãy luôn trả lời bé

Bé có thể không nói nhưng giao tiếp với cha mẹ bằng thái độ, cử chỉ, điệu bộ cơ thể. Cha mẹ vẫn cần trả lời bé. Ví dụ, bé đưa cho mẹ 1 đồ vật, mẹ hãy đón nhận lấy; bé muốn lấy đồ vật, hãy khuyến khích bé hành động để có được nó. Đây là một cách dạy trẻ chậm nói được nhiều chuyên gia đánh giá cao.

Cha mẹ cùng chơi với trẻ

Cha mẹ luôn là người đóng vai trò quan trọng trong việc giúp trẻ phát triển ngôn ngữ. Cha mẹ cần khuyến khích trẻ tập nói từ sớm. Việc nói chuyện thường xuyên với trẻ, đọc sách, đọc truyện cho trẻ nghe có thể giúp trẻ biết nói sớm hơn. Việc chỉ vào các đồ vật trong nhà và lặp lại tên các đồ vật đó cũng là một mẹo chữa trẻ chậm nói hiệu quả. 

Cha mẹ đọc sách truyện cho trẻ nghe có thể giúp trẻ chậm nói phát triển ngôn ngữ hơn

Không nên gượng ép

Cha mẹ không nên ép trẻ nói và đừng quên khen ngợi, vỗ tay mỗi khi trẻ phát âm được một từ nào đó. Cha mẹ tập trung chú ý lắng nghe, đừng lơ là khi trẻ nói. 

Cho trẻ đeo máy trợ thính

Nếu nguyên nhân trẻ chậm nói xuất phát từ các yếu tố thính lực của trẻ thì trước 5 tuổi việc điều trị cho trẻ vẫn rất khả quan bằng cách phẫu thuật. Nếu trẻ không nghe được gì vẫn có thể dùng máy trợ thính để nghe. 

Một số nguyên nhân khiến trẻ chậm nói xuất phát từ não bộ. Với trường hợp này cha mẹ cần theo phác đồ điều trị của bác sĩ.

Chế độ ăn uống

Cha mẹ cần xem xét lại chế độ ăn uống của trẻ đã đảm bảo cung cấp đầy đủ dinh dưỡng đặc biệt là các loại vitamin và khoáng chất cần thiết cho sự phát triển của não bộ chưa. Đôi khi chế độ ăn hàng ngày chưa đảm bảo thì có thể sử dụng thêm sản phẩm hỗ trợ theo tư vấn của chuyên gia dinh dưỡng.

Yếu tố tâm lý của trẻ

Nếu nguyên nhân khiến trẻ chậm nói là do yếu tố tâm lý, thì cần phải áp dụng các phương pháp theo sự chỉ dẫn của bác sĩ tâm lý. Cha mẹ cần dành nhiều thời gian quan tâm đến trẻ hơn. 

Đối với trẻ mắc chứng tự kỷ

Nếu trẻ mắc chứng tự kỷ thì cha mẹ không nên tập trung vào lời nói mà cần biết cách tiếp cận trẻ qua các trò chơi giúp tăng cường sự chú ý của trẻ, giúp trẻ bắt chước âm thanh. Như vậy giao tiếp của trẻ tự kỷ mới hình thành nền tảng và ổn định.

Cha mẹ cần tăng sự chú ý bằng cách ngồi trước mặt trẻ thay vì để trẻ ngồi trong lòng mình. Gọi tên con ở khoảng cách gần, tạo âm thanh hay chuyển động như chơi hộp âm nhạc, chơi thổi bóng,...

Cha mẹ cần điều trị bệnh tự kỷ ở trẻ em tại những trung tâm uy tín. Vì ngoài việc trẻ chậm nói thì hội chứng tự kỷ còn nhiều biểu hiện khác cản trở trẻ hòa nhập với người khác.

 

Có thể bạn quan tâm: Hướng dẫn cha mẹ cách dạy trẻ tự kỷ tập nói được nhiều chuyên gia áp dụng

Tránh tiếp xúc nhiều với thiết bị điện tử

Những chương trình ti vi phù hợp có thể giúp bé học hỏi thêm các từ mới, các cách phản xạ ngôn ngữ mới, nhưng không nên quá nhiều. Nếu trẻ nghiện điện thoại hay sử dụng thiết bị điện tử quá nhiều sẽ bị phản tác dụng.